Podwójna osobowość alkoholika – jakie są jej cechy?

Nadużywanie alkoholu ma duży wpływ nie tylko na sferę fizyczną, ale również psychiczną. W przypadku upojenia alkoholowego fizyczne objawy są widoczne niemal na pierwszy rzut oka; zmiany osobowości u alkoholika mogą z kolei postępować przez dłuższy czas i pozostawać niezauważone nawet dla najbliższych. Na czym polega podwójna osobowość alkoholika oraz jakie są jej cechy?

Kilka słów o osobowości

Osobowość definiujemy jako stały zestaw cech psychicznych oraz czynników wewnętrznych wpływających na postępowanie człowieka; to sposób myślenia, zachowania i odczuwania. Choć całkowita zmiana osobowości nie jest możliwa, bo mamy określone predyspozycje, możemy pracować nad modyfikacją cech, które nam nie odpowiadają. Zmiany zachodzą również wraz z upływem czasu oraz zdobywaniem życiowego doświadczenia. Osobowość może zmienić się także pod wpływem negatywnych wydarzeń życiowych, lęku, stresu i chorób psychicznych. A zmiana osobowości po alkoholu? U osoby uzależnionej zachodzą nieświadome mechanizmy podtrzymujące trwanie w nałogu, takie jak mechanizm iluzji i zaprzeczania, mechanizm nałogowego regulowania emocji czy rozdwojenie jaźni po alkoholu.

Cechy osobowości alkoholika – osobowość uzależnieniowa czy uzależnienie związane z osobowością?

W jaki sposób osobowość i uzależnienie od alkoholu mogą być ze sobą związane? Możemy mówić o zaburzeniach osobowości pierwotnych lub wtórnych do uzależnienia. 

W przypadku zaburzenia osobowości pierwotnego do uzależnienia problemy z funkcjonowaniem systemu osobowościowego występują jeszcze przed momentem popadnięcia w nałóg. Poczucie psychicznego cierpienia, napięcie, lęk czy utrudnione funkcjonowanie w różnych sferach życia powoduje sięganie po alkohol lub narkotyki. Osoba uzależniona próbuje łagodzić dolegliwości za pomocą substancji psychoaktywnych lub chce zapomnieć dzięki nim o swoich problemach. Dodatkowo wyróżniamy także czynniki osobowościowe, które mogą predysponować do rozwinięcia uzależnienia – są to między innymi impulsywność, nadpobudliwość, neurotyczność czy skłonność do destrukcyjnych zachowań. Te cechy osobowości u alkoholika pojawiają się niezależnie od zaburzeń osobowości.

Wtórne do alkoholizmu zaburzenia osobowości mogą wystąpić właśnie z powodu nadużywania substancji psychoaktywnych: alkoholizm może powodować występowanie zmian osobowości między innymi poprzez wpływ na strukturę mózgu, ale również sferę emocjonalną i zachowanie.

Zmiany osobowości u alkoholika – osobowość dyssocjalna i chwiejna emocjonalnie

Jeśli chodzi o zaburzenia osobowości związane z nadużywaniem alkoholu, zwykle dotyczą one osobowości dyssocjalnej oraz chwiejnej emocjonalnie. Osobowość dyssocjalną charakteryzuje lekceważący stosunek do norm społecznych, niska tolerancja na frustrację oraz skłonność do zachowań agresywnych. Osoby uzależnione od alkoholu często łamią obowiązujące normy, wchodzą w konflikty, kłamią i oszukują oraz naciągają innych. Rzadko kiedy zgłaszają się same na terapię alkoholową, a jeśli to robią, to zwykle w celu uniknięcia konsekwencji. Uciekają od rozmów o uzależnieniu, stosują mechanizmy obronne, niechętnie współpracują z terapeutami. Osobowość chwiejna emocjonalnie wiąże się z tendencjami do zachowań impulsywnych oraz nieliczeniem się z ich następstwami. Skłonność do gniewu, impulsywność, gwałtowne zmiany nastroju w połączeniu z nadużywaniem alkoholu dodatkowo znacznie utrudniają pracę terapeutyczną.

Sprawdź również: Wpływ alkoholu na organizm człowieka – wszystko, co warto wiedzieć

Podwójna osobowość alkoholika – dlaczego osoba uzależniona staje się kimś zupełnie innym?

Kochający mąż i ojciec z czasem traci zainteresowanie swoją rodziną? Lubiana, towarzyska koleżanka wycofuje się z życia społecznego i ma coraz większe problemy z pamięcią? Partner regularnie urządza sceny zazdrości pomimo braku jakichkolwiek przesłanek o niewierności? Nawet dla osób funkcjonujących w otoczeniu uzależnionych taka podwójna osobowość alkoholika może być dużym zaskoczeniem, zwłaszcza gdy zmiany zachodzą stopniowo. Intensywne używanie alkoholu może jednak spowodować wiele zaburzeń psychotycznych, niekoniecznie związanych wyłącznie z osobowością. 

Zespół Otella, czyli chorobliwa zazdrość i uporczywe podejrzenie partnera o niewierność może pojawić się u osób nadużywających alkoholu i jest psychozą urojeniową wymagającą leczenia psychiatrycznego – osoba uzależniona może dopuścić się bowiem nawet czynów zabronionych prawnie. Zespół amnestyczny (zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego) prowadzi do upośledzenia pamięci i wypełniania luk w niej poprzez tworzenie fałszywych treści. Przyczyną jest niedobór witaminy B1, a nieleczony zespół amnestyczny może prowadzić do trwałych powikłań i nawet śmierci. Długotrwałe nadużywanie alkoholu wiąże się również z zanikaniem kory mózgowej, uszkodzeniami rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych. Początkowo pojawiają się problemy z pamięcią, apatia, wybuchy złości, niezrozumiałe dla otoczenia zachowania; ostatecznie dochodzi do całkowitego braku samodzielności oraz trudności w codziennym funkcjonowaniu.

***

Zmiana zachowania po alkoholu przytrafia się wszystkim – nie tylko osobom uzależnionym. Każdy, kto choć raz wypił kilka kieliszków „na odwagę” lub sięgnął po drinka, by poprawić sobie humor na spotkaniu towarzyskim, może przyznać, że zdarzyło mu się zachowywać kompletnie inaczej. W przypadku osób uzależnionych połączenie pewnych czynników osobowościowych oraz długofalowego działania alkoholu może jednak prowadzić do znacznych zmian osobowości. W takiej sytuacji warto pamiętać, że alkoholizm jest ciężką chorobą wymagającą leczenia, a wiele zachowań wynika właśnie z działania alkoholu na organizm. Jeśli osoba uzależniona zachowuje się agresywnie lub stosuje przemoc fizyczną bądź psychiczną, należy niezwłocznie zgłosić się po pomoc: możesz otrzymać ją w Ogólnopolskim Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia„.